GIỚI THIỆU VỀ CỘNG ĐỒNG LÀNG NGHỀ DỆT VẢI HOA TIẾN

1. Giới thiệu chung về làng nghề dệt vải Hoa Tiến

Làng nghề dệt vải thổ cẩm Hoa Tiến nằm tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An – vùng đất nổi tiếng với văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái. Từ bao đời nay, nghề dệt nơi đây không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là linh hồn văn hóa, là di sản được truyền qua nhiều thế hệ.

Không giống những sản phẩm công nghiệp đại trà, vải thổ cẩm Hoa Tiến được dệt bằng tay hoàn toàn, với hoa văn tinh xảo, sắc màu tự nhiên và kỹ thuật truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc. Mỗi tấm vải, mỗi họa tiết đều là một câu chuyện được kể bằng sợi chỉ – vừa dung dị, vừa sâu lắng.

2. Nguồn gốc và giá trị văn hóa đặc biệt

Theo các nghệ nhân cao niên, nghề dệt thổ cẩm đã xuất hiện ở bản Hoa Tiến cách đây hàng trăm năm. Trước đây, mỗi người con gái Thái khi về nhà chồng đều phải tự tay dệt váy áo, khăn, chăn để thể hiện sự khéo léo và chu đáo của mình. Nhờ vậy, kỹ năng dệt được truyền từ mẹ sang con như một phần không thể thiếu trong đời sống thường nhật.

Thổ cẩm Hoa Tiến mang đậm phong cách trang trí truyền thống với các họa tiết hình học mô phỏng hoa lá, chim công, nai rừng, hoa ban, chim lạc… Các mô-típ này không chỉ làm đẹp mà còn thể hiện quan niệm thẩm mỹ, tín ngưỡng và cả triết lý sống của người Thái.

3. Quy trình dệt – Kỳ công và thuần tự nhiên

Điểm đặc biệt của thổ cẩm Hoa Tiến nằm ở quy trình thủ công hoàn toàn. Từ khâu se sợi, nhuộm màu cho đến dệt thành phẩm đều do bàn tay của những người phụ nữ bản địa đảm nhận. Nguyên liệu chủ yếu là bông và tơ tằm, được nhuộm bằng màu tự nhiên từ cây rừng như lá chàm, rễ vang, vỏ cây bời lời, nghệ, củ nâu...

Quá trình dệt yêu cầu sự kiên nhẫn, kỹ thuật cao và con mắt thẩm mỹ. Một chiếc khăn nhỏ cũng phải mất 2–3 ngày để hoàn thiện. Những sản phẩm lớn hơn như váy, áo, rèm, chăn có thể mất đến vài tuần, thậm chí cả tháng.

4. Hợp tác xã Hoa Tiến – Giữ lửa nghề và nâng tầm sản phẩm

Nhằm bảo tồn và phát triển làng nghề, năm 2010, Hợp tác xã dệt thổ cẩm Hoa Tiến được thành lập do nghệ nhân ưu tú Sầm Thị Bích khởi xướng. HTX không chỉ tạo công ăn việc làm cho hàng trăm phụ nữ dân tộc, mà còn trở thành mô hình mẫu về gìn giữ di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế nông thôn.

HTX đã cải tiến mẫu mã, kết hợp nhuộm tự nhiên với công nghệ xử lý màu hiện đại để nâng cao độ bền màu và tính ứng dụng của sản phẩm. Sản phẩm hiện nay gồm: khăn choàng, túi xách, váy áo, ga gối, phụ kiện thời trang và đồ lưu niệm – phù hợp với nhu cầu tiêu dùng trong nước lẫn xuất khẩu.

Ngoài ra, HTX còn mở các lớp đào tạo nghề, hợp tác với các nhà thiết kế trẻ, đưa thổ cẩm Hoa Tiến vào các sàn diễn thời trang, sự kiện triển lãm, và sản phẩm OCOP cấp tỉnh.

5. Kết nối du lịch cộng đồng và trải nghiệm văn hóa

Không chỉ dừng lại ở sản xuất, bản Hoa Tiến còn khai thác tiềm năng du lịch cộng đồng. Du khách đến đây sẽ được trực tiếp trải nghiệm quá trình dệt vải, tự tay nhuộm màu từ lá cây, nghe các bà, các mẹ kể chuyện về đời sống xưa trong mỗi họa tiết thổ cẩm. Bên cạnh đó, bản còn có dịch vụ homestay, biểu diễn múa xòe, thưởng thức ẩm thực truyền thống, giúp du khách hiểu sâu hơn về bản sắc dân tộc Thái. Những trải nghiệm này không chỉ hấp dẫn khách trong nước mà còn thu hút nhiều du khách quốc tế.

Với những đóng góp về mặt văn hóa và kinh tế, năm 2007, làng nghề Hoa Tiến được công nhận là làng nghề truyền thống cấp tỉnh. Sản phẩm thổ cẩm của HTX Hoa Tiến đã đạt tiêu chuẩn OCOP 3–4 sao và được giới thiệu tại nhiều hội chợ lớn trong và ngoài nước. Chính quyền địa phương đang tiếp tục hỗ trợ HTX mở rộng sản xuất, quảng bá thương hiệu và kết nối thị trường. Đồng thời, khuyến khích thế hệ trẻ học nghề để kế thừa, phát triển và sáng tạo dựa trên nền tảng truyền thống.